Ik moet haast de eerste zijn die hierover publiceert sinds bijna een eeuw. De kwestie is de volgende. Moet je een korf in het vroege voorjaar terugsnijden of niet? Dat wil zeggen, moet je in de loop van maart of april al dan niet de bruine raten onderin de korf terugsnijden tot aan het onderste spijlenpaar? Sommigen vinden van niet, omdat je de bijen daarmee onnodige arbeid zou bezorgen en dat kan niet in het voordeel van de bijen zijn, zo redeneren zij. Na ampel beraad en veel ervaring ben ik tot de mening gekomen dat je de korven zeer zeker moet terugsnijden in het vroege voorjaar, sterker nog, later in het seizoen moet u dat nog een keer doen.
We gaan vooral uit van korven die in het vorige seizoen op de plank zaten, dus volledig uitgebouwd waren. Als ze voldoende honing verzameld hadden om op eigen honing de winter te overleven, dan heeft u de raten hoogstwaarschijnlijk in de nazomer niet teruggesneden. Als de korf toch wat te licht was, dan heeft u dat misschien wel gedaan, zodat er een voerbak onder kon.
Het kan ook nog zijn dat de korf niet helemaal uitgebouwd was, maar dat de onderkanten van de raten ongerechtigheden vertonen, waardoor de bijen in april de oude raten van het vorige seizoen niet graag zullen verlengen. Denk hierbij aan speeldoppen of andere schots en scheve kunstwerken waarin onze bijtje zo bedreven zijn.
april/mei
U snijdt de raten in maart of begin april terug tot aan het eerste spijlenpaar, zodat de bijen de raten makkelijk en graag zullen verlengen tot aan de zwermtijd. Een korf die niet helemaal uitgebouwd is, neemt u desondanks onder handen, zodat de onderkanten van de raten afgesneden zijn, waardoor ze makkelijk uitgebouwd worden. Het kan ook nog zijn dat u onderin beschimmelde raat aantreft en dat geeft meteen een onweerlegbaar argument: bijen nemen niet graag beschimmelde raat in gebruik.
Een ander argument – eerlijk gezegd het belangrijkste argument – is dat u de bouwwerkzaamheden en daarmee de toestand van het volk in de aanloop naar de zwermtijd, op deze manier prima in de gaten kunt houden. Nu ziet u heel gauw wanneer de bijen darrenraat aanzetten en wanneer er gesloten darrenbroed is. Ook ziet u zodoende heel snel of de bouwwerkzaamheden al dan niet aan de gang zijn. Soms, maar zeker niet altijd, is het stomp worden van de raten een teken dat de voorzwerm eraan komt en ook dat stomp worden laat zich snel vaststellen – de darrenraat wordt meestal als eerste stomp. Tot slot ziet u versbelegde doppen veel eerder, omdat veel daarvan – lang niet allemaal – onderaan de raten gaan zitten; bij reeds uitgebouwde raten is dat niet het geval. Dan gaan ze veel hoger op het raatwerk zitten.
(Op de foto is de linker korf, die raten met inkepingen heeft, de korf die niet is teruggesneden. De rechter korf was óf teruggesneden, óf niet helemaal uitgebouwd voor de winter. Beide volken waren gewoon gelijktijdig zwermrijp. Het is misschien op de foto lastig te zien, maar u moet even van mij aannemen dat de rechter korf, de ingekorte, zijn geheimen veel beter prijs geeft dan de linker.)
Hebben we de bijen extra werk bezorgd als we de raten terugsnijden? Ik heb het tot op heden niet kunnen constateren, omdat alle volken, ongeacht of de korf al dan niet uitgebouwd zijn en ongeacht of de raten al dan niet teruggesneden zijn, min of meer tegelijkertijd zwermrijp worden. Het gaat dan vanzelf om volken die bij het uitwinteren ongeveer even groot waren, wat vastgesteld kan worden op grond van het aantal straatjes dat het volk bezet.
mei/juni
En dan komt de voorzwerm af, en dan komt de nazwerm af, en dan heeft u wellicht doppen gebroken om het nazwermen te stoppen – misschien heeft u de nazwerm nog teruggestort op de moederstok – en dan wordt het wachten geblazen tot de jonge moer aan de leg is. Om dat te bepalen is het raadzaam om de onderste raten tot aan het onderste spijlenpaar ten tweeden male terug te snijden. U zou dat al na twee weken kunnen doen.
Door dat terugsnijden kun u namelijk opnieuw de toestand van het volk heel aardig bepalen. Een moergoed volk begint namelijk onderaan de afgesneden raten werksterbroed aan te zetten. Ook kunt u een puntje raat wegsnijden bij het vlieggat om te kijken of er eitjes in zitten. Dat puntje kunt u veel dieper in de korf snijden als de onderste rand van de raten eraf is. Ook de ratenspiegel laat zich beter inzetten – de ratenspiegel is een zelf te vervaardigen stuk gereedschap dat zich het beste laat vergelijken met het soort spiegeltje dat de tandarts gebruikt.
Als u nog fanatieker bent, dan verwijdert u bij deze gelegenheid de kantraten, met het oog op de oogst van zomerraathoning.