Iemand belt met de mededeling dat er bijen uit de muur komen. Weet u zeker dat het bijen zijn? vraag ik dan, maar dat weet de bewoner lang niet altijd zeker. Dan spring ik op mijn zwarte Gazelle met mand voorop om de situatie ter plaatse in ogenschouw te nemen en dan begint er vaak een soort spel van loven en bieden.
Zijn het hommels? Dan is het zaak dat je een beetje op de mensen in praat: zeer belangrijke bestuivers, totaal ongevaarlijk, steken alleen als je ze oppakt of letterlijk een vinger naar ze uitsteekt, vaak niet meer dan vijftig of honderd beestjes, na twee maanden weer weg. Kijk een beetje ernstig en bevoegd, laat uw stem dalen en vertel hoe vaak u dit al wel niet gezien heeft. Loopt altijd goed af.
Heel effectief is ook een beschrijving van het nest en van de levenscyclus. Doe dat een beetje vertederd, wat in mijn geval eerlijk gezegd weinig veinzerij kost. Noem de soort en spoor de mensen aan om de soortnaam eens door de zoekmachine te halen. Voor je het weet, voelen de huisbewoners zich trotse eigenaars, dan wel beheerders van een groot natuurwonder, wat laten we wel wezen niet geheel bezijden de waarheid is.
Wespen
Zijn het wespen? Zelfde procedure, maar wespen hebben zoals bekend een slechte reputatie, bijvoorbeeld omdat mensen niet kunnen inzien wat het ‘nut’ van wespen is. De vraag hoe het een soort lukt om te overleven lijkt me een interessantere dan de vraag wat van een bepaalde soort het ‘nut’ zou zijn, maar voor de meesten is zo’n vraag wat te hoog gegrepen; je hebt in hun perceptie griezels en knuffels. Zelfs de gehaktbal op hun bord weet met wonderbaarlijke redeneringen aan deze toch alleszins overzichtelijke taxonomie te ontkomen.
Het is zeer handig en leerzaam om u eens te verdiepen in de verschillende wespensoorten, omdat mensen daar telkens naar vragen. Laten we ons gemakshalve maar beperken tot de sociale wespen, want als u over solitaire gaat beginnen, dan wordt het allemaal veel te ingewikkeld.
Het verdient aanbeveling om iets geruststellends en geleerds te kunnen mompelen over Europese hoornaars (inheems en ongevaarlijk), Aziatische hoornaars (invasieve exoot, maar nog nooit iets gehoord of gelezen over schade aan bijenvolken) en de Japanse reuzehoornaar (invasieve exoot, maar buiten Europa. Hij komt voor in de VS). De laatste schijnt hele volken uit te roeien, wat bloeddorstige YouTube-filmpjes oplevert en daar willen mensen dan meer over horen, maar onze hoornaar verschalkt slechts zo nu en dan een bijtje en dat was het dan. Wat een teleurstelling.
Het ‘nut’ van wepsen is trouwens vooral gelegen in het feit dat het op de eerste plaats vleeseters zijn en geen irritante zoetekauwen. Ze schijnen bijvoorbeeld grote hoeveelheden bladluizen te verwerken. Kijk, daar heb je je ‘nut’. Lieg er anders nog iets bij over muggen. Geen idee of wespen het op muggen voorzien hebben, maar om een wespennestje te redden is wel iets geoorloofd.
Zo, weer een hommel- dan wel wespennestje gered. Zeker als zo’n nest lekker hoog zit, dan is er eigenlijk niks aan de hand. Zo ver ik weet zijn hommels ook nog beschermd, dus daar kunt u ook nog voorzichtig op wijzen.
Bijen
Ook bijen gaan helaas vaak op onbereikbare plaatsen zitten. De zwerm is een paar dagen eerder afgekomen en is kennelijk door niemand opgemerkt. Daar hing de zwerm, ergens aan een boomtak, terwijl die grote hoeveelheden verkensters uitzond, op zoek naar een definitieve behuizing. De accuratesse waarmee bijen dat doen is intimiderend: ze vinden áltijd de beste locatie. Zodra ze die gevonden en betrokken hebben, dan kan de imker niets meer, want zo’n zwerm krijg je er echt niet meer uit.
Op de foto zit de ingang van het nest tussen de houten betimmering en de schoorsteen. Het nest zit dus onder het dak en niet in de schoorsteen. Volslagen onbereikbaar in elk geval.
Nou ja, er schijnt een ‘bijenstofzuiger’ te bestaan, echt waar, en soms kun je de bijen naar buiten jagen. Ik lees in de vooroorlogse boeken wel eens over de ‘carbollap’, een stuk textiel gedrenkt in een product van de aardolieraffinaderij waar bijen de pest aan hebben. Ik heb ook meegemaakt dat mensen op het punt stonden om de schuur te gaan verbouwen, zodat we een gipsplaat konden wegbreken, waarna het scheppen van de zwerm kinderspel werd, maar dat waren mazzeltjes.
Ook hier kunt u een vergelijkbare procedure volgen als bij de hommels en de wespen. In het geval van hommels willen mensen nog wel eens over hun hart strijken, ook als een zwerm heel hoog in de schoorsteen getrokken is, maar wespen of bijen, op twee of drie meter hoogte, in de spouwmuur of in de loze ruimte tussen dak en betimmering, nee. Vergeet het maar.
Gifspuit
En nu ga ik toch echt de gifspuit adviseren, als de mensen niet bereid zijn het nest gewoon te laten zitten. Het is niet anders, waarde bijenvrienden. Ik raad de mensen aan om naar de Praxis te gaan of een dergelijke klusboer, om daar een speciaal voor dit doel op de markt gebrachte gifbus met inhoud aan te schaffen. ’s Avonds laat, als bijen of wespen binnen zitten, dan moeten ze van mij de hele bus leeg spuiten. Daar moet je snel mee zijn, want je wil geen lekkende honing door je plafond. Volgend voorjaar het gat goed dichtstoppen, anders kan er zo weer een zwerm in trekken.
De meeste keren dat ik moet uitrukken in mei en juni gaat het gelukkig om mooie ‘schepbare’ zwermen, die ik dan onder grote publieke belangstelling in de kieps werk, zeer dankbare mensen achterlatend. Jegens imkers die voor dit werk geld in rekening brengen, inclusief ‘voorrijkosten’ en zo, koester ik enige minachting.